Filmmaker Ken Burns: wat ik heb geleerd over geschiedenis, liefde en mezelf
Een van de kwaliteiten die Ken Burns tot een meervoudig Emmy Award-winnende documentairemaker hebben gemaakt, is zijn fascinatie voor verhalen over mensen en gebeurtenissen, en het feit dat hij zichzelf niet beperkt als het gaat om het kiezen van het onderwerp voor zijn films. In plaats van zich te concentreren op onderwerpen die hij kent, verdiept hij zich liever in het onbekende. Als gevolg hiervan zijn zijn projecten divers: “The Civil War”, “Baseball”, “Jazz”, “The War”, “The National Parks: America’s Best Idea”, “Prohibition”, “The Central Park Five” en aankomende op PBS op 15 april is “The Address.”
“The Address” vertelt het verhaal van de Greenwood School, een klein instituut in Putney, Vermont, waar de studenten – slimme, getalenteerde jonge mannen met leerverschillen en leerproblemen – elk jaar worden aangemoedigd om de Gettysburg Address uit het hoofd te leren en op te zeggen. In zijn verkenning van de Greenwood School ontsluit de film ook de geschiedenis, context en het belang van de krachtigste toespraak van president Abraham Lincoln.
Later dit jaar zal Burns dieper ingaan op de relatie tussen Franklin en Eleanor Roosevelt in een zevendelige serie van 14 uur getiteld ‘The Roosevelts: An Intimate History’. Een van de onderwerpen waarin de serie ingaat, is hoe hun liefde en huwelijk een buitenechtelijke affaire hebben overleefd. Als je denkt dat je de film hebt gezien, is Burns hier om je te vertellen dat dit niet het echte verhaal was.
Een van de belangrijkste factoren bij het verkrijgen van alle details die zijn films tot zulke speciale meditaties over Amerika maken, is het vermogen van Burns om verbinding te maken met zijn onderwerpen. Hij zegt dat een element dat daarbij essentieel is – en belangrijk is voor alle relaties – het vermogen is om goed te luisteren.
“Mensen willen gehoord worden”, vertelt de tweemaal getrouwde vader van drie kinderen aan eHarmony. “Mensen willen het gevoel hebben dat ze iemand zijn en niet een volledige dochteronderneming van iemand anders, dus luisteren is enorm belangrijk. Het is goed als filmmaker, maar het is duidelijk goed als echtgenoot en vader en vriend.”
In dit interview vertelt Burns ook over het meest ontroerende liefdesverhaal dat hij ooit is tegengekomen dat dateert uit de burgeroorlog, wat het huwelijk hem heeft geleerd, waarom hij denkt dat relaties in de loop der jaren niet zijn veranderd en meer.
eH: Hoe is het adres van Gettysburg, dat destijds werd gepand, de meest geliefde toespraak in de Amerikaanse geschiedenis geworden?
Ken Burns : Je weet dat het interessant is. Het heeft vele cycli doorgemaakt waar het aanvankelijk niet zo goed werd ontvangen, of het had niet de[place in] geschiedenis die we nu erkennen dat het zou moeten hebben, en dat komt grotendeels omdat het kort en bondig is en rechtstreeks spreekt over de centrale thema’s van het Amerikaanse leven. Het is in wezen de Onafhankelijkheidsverklaring 2.0. De oorspronkelijke verklaring zei dat alle mensen gelijk zijn geschapen, maar Thomas Jefferson, die het schreef, bezat andere mensen. [In making this speech]Lincoln wijdde een begraafplaats aan de grote burgeroorlog die werd uitgevochten over de kwestie van de slavernij. Dus hij verdubbelde de Verklaring en zei dat we echt geloven dat alle mensen gelijk zijn geschapen. Ons besturingssysteem is sindsdien dat geweest. Toen de eerste verjaardag van 9/11 kwam, daar luisterden we naar, de Gettysburg Address. We dachten dat die woorden medicijnen waren.
eH: Wat denk je dat Lincoln zou hebben gedacht van het huidige politieke klimaat?
KB: Ik denk dat hij er veel van zou hebben herkend. Toen hij de Gettysburg Address uitsprak, zei een Chicago-krant – dit is zijn thuisstaat Illinois – dat de wang van elke Amerikaan moet tintelen van schaamte als hij de dwaze, platte, waterige uitingen leest van de man die moet worden aangewezen aan intelligente buitenlanders als de president van de Verenigde Staten. Dat klinkt als een klassieke, partijdige, politieke zaak en dat hebben we al sinds het begin van de Republiek. Nu hebben we alleen nieuwe platforms en worden nieuwe media versterkt. Onze bevolking leert steeds minder over hun geschiedenis, dus het is moeilijker om onderscheid te maken, en omdat we denken dat we alleen maar hoeven te leven in een allesverslindend en daardoor vergeetbaar heden, zijn we ons niet bewust van het feit dat, zoals de Bijbel zegt dat er niets nieuws onder de zon is. [Prediker 1:9 Wat geweest is, zal opnieuw zijn, wat gedaan is, zal opnieuw worden gedaan; er is niets nieuws onder de zon.]
eH: Is er in het werk dat je hebt gedaan een liefdesverhaal dat je opvalt of een verbazingwekkend voorbeeld van wat echte liefde is?
KB: Natuurlijk. Allereerst is er één liefdesverhaal, dat van mij, van mijn land. Dat is een goede, maar degene die je volgens mij zoekt is die uit de Civil War-serie. Het einde van de eerste aflevering heeft een brief van een vrijwilliger uit Rhode Island genaamd Sullivan Ballou terug naar zijn vrouw in Smithfield, Rhode Island. Haar naam was Sarah, en hij beschrijft in één brief – ik denk dat het de mooiste liefdesbrief is die ik ooit in mijn leven ben tegengekomen – liefde op veel verschillende niveaus: liefde voor het land, liefde voor de overheid – iets wat je tegenwoordig nooit hoort – liefde voor de zaak, liefde voor het gezin, liefde voor kinderen, liefde voor de vrouw, maar ook liefde voor de minnaar. Hij beeldt zich in dat hij zal sterven en dat zijn adem de bries zal zijn die haar wangen verkoelt. Je kunt het niet lezen zonder te huilen. Je kunt het niet horen zonder te huilen, en hij stierf een week later bij de eerste slag van Bull Run, de eerste grote slag van de burgeroorlog. Die brief heeft waarschijnlijk de serie Civil War gemaakt. Ik denk dat elke man zou willen dat hij die woorden kon zeggen tegen de vrouw van wie hij houdt, en ik denk dat elke vrouw zou willen dat haar man die dingen tegen haar kon zeggen.
eH: Het feit dat het meer dan 100 jaar geleden bewaard is gebleven
KB: Ik draag een trouwring en de inscriptie erin zegt ‘liefde vermenigvuldigt zich’. Ik denk dat dit de enige absoluut zekere berekening is die ik heb over de manier waarop dingen werken. Ik denk dat omdat de brief het heeft overleefd, of omdat kopieën van de brief het hebben overleefd en mensen hem hebben doorgegeven, het dat effect heeft, net zoals een goed gebaar soms verandert in twee gebaren, dat verandert in vier, dat verandert in acht en plotseling zijn de dingen beter . Ik denk dat dit de formule is van het universum dat liefde vermenigvuldigt.
eH: Je noemde je liefde voor het land. Was dat een invloed van je ouders of ontwikkeld door alles wat je hebt meegemaakt?
KB: Ik denk dat het een voortdurende evolutie is. Ik was zeker mijn hele leven op de hoogte van de geschiedenis. Ik was me zeker bewust van de spectaculaire geschiedenis van de Verenigde Staten. Ik leerde toen de ingewikkelde geschiedenis van de Verenigde Staten. Ik ben opgegroeid in de jaren ’50 en ’60 en ging naar de universiteit in de jaren ’70 en begon mijn bedrijf in de jaren ’70, en ben sindsdien blijven werken. Dus ik heb veel water onder de brug gezien, de historische brug, maar ik ben het eens met Lincoln en zijn toespraak tot het Congres in 1862 toen hij zei: Wij zijn de laatste, beste hoop op aarde. Mijn films zijn erg gecompliceerd en kijken naar veel verschillende aspecten van ons land zonder dat ze zijn witgekalkt of gezuiverd, of een soort Madison Avenue-versie van dat verleden. Het is kritisch geweest. Het is zwaar geweest, maar het viert nog steeds de glorie van de Verenigde Staten. Ik ben erg trots op die liefdesaffaire.
eH: Veel van je films gaan over vroegere tijden in de geschiedenis en ervaringen in die tijd. Denk je dat zaken als relaties tegenwoordig ingewikkelder zijn op basis van alles wat je hebt geleerd?
KB: Ik ga terug naar Prediker en zeg dat er niets nieuws onder de zon is, wat een heel poëtische manier is om te zeggen dat de menselijke natuur nooit verandert. Weet je, er zijn mensen in de geschiedenis die graag denken dat er cycli zijn. Ik geloof niet dat dat waar is. Er zijn mensen die graag de zin van George Santayana citeren: Mensen die zich hun verleden niet kunnen herinneren, zijn gedoemd het te herhalen. Ik denk ook niet dat dat waar is. Ik denk dat gewoon de menselijke natuur hetzelfde is, en dus, denk ik, mensen leefden en hielden net zo veel van 10.000 jaar geleden als vandaag – misschien zelfs nog meer, omdat we niet werden afgeleid door zoveel dingen die ons tegenwoordig allemaal soort van geïsoleerde, afgescheiden, individuele vrije agenten, maar ze moesten echt uit noodzaak meedoen om uit te zoeken hoe ze met elkaar om moesten gaan. Relaties zijn altijd ingewikkeld geweest. Liefde is altijd al ingewikkeld, hard en vereist werk, aandacht en ijver zolang er mensen zijn. Het onderzoek naar het verleden werpt niet alleen licht op belangrijke historische gebeurtenissen en citaten, maar laat ook zien hoe menselijk gedrag zo lijkt op hoe we nu zijn.
Ik ben net klaar met een serie over de geschiedenis van de Roosevelts waarin er een buitengewoon gecompliceerde relatie is tussen Franklin en Eleanor, omdat het wordt verscheurd door wantrouwen en door een buitenechtelijke affaire, maar het is ook een van de meest complexe mooie relaties die ik heb. ben ooit tegengekomen die dat verraad heeft doorstaan.
eH: We hebben de film gezien, toch?
KB: De film was complete fictie. FDR was zijn hele leven omringd door mensen, veel aanbiddende vrouwen en mannen, maar veel ervan had te maken met [the fact that] hij kon zich niet bewegen en toen zijn vrouw, deels als reactie op het verraad, een eigen politiek leven ging leiden, was hij alleen en vaak omringd door aanbiddende vrouwen, maar ik denk niet dat hij een relatie had met een van hen. Ik denk dat hij een relatie had met zijn vrouw, die zijn belangrijkste adviseur en naaste partner was, en daarom is het een zeer gecompliceerd en uiterst modern type verhaal dat je ook antecedenten kunt vinden van ver in de oude klassieke geschiedenis.
eH: Wat is de drijvende kracht achter de keuze van het onderwerp voor je films? Is het persoonlijk belang dat je hebt, of dingen waarvan je denkt dat er niet genoeg over is gepraat?
KB: Het is altijd persoonlijk belang. Dus het betekent dat een verhaal me grijpt. Ik maak geen films over dingen waar ik vanaf weet. Ik maak films over dingen die ik wil weten. In plaats van je te vertellen wat je moet weten, een soort huiswerk, deel ik liever het ontdekkingsproces met je. Het meest bevredigende aan filmmaker zijn, is hoeveel mensen naar me toe komen om die film te zeggen die ze net van mij hebben gezien, een onderwerp waarvan ze dachten dat ze het wisten, ze hadden geen idee hoe weinig ze wisten, of hoe opgewonden ze waren om leer zoveel nieuwe dingen over, of het nu de ‘Dust Bowl’, ‘The Central Park Five’ was of de grote series zoals ‘The Civil War’, ‘The War’, ‘Baseball’, ‘Jazz’ of ‘The Nationale parken.”
Dat vind ik leuk, want dat is ook mijn ontdekkingsproces. Dus het is gewoon dat ik me tot iets aangetrokken voel. Het is in zekere zin de chemie van vriendschap, de chemie van liefde. Je wordt verliefd op een onderwerp en je wordt erdoor aangetrokken en dat is waar je je op focust.
eH: Dus wat vind je zo leuk aan je leven en je werk op dit moment?
KB: Zo ongeveer alles. Er is geen onderscheid tussen leven en werk. Het leven is werk. Werk is leven. Familie en vrienden en medewerkers, professionele medewerkers, lopen een beetje door elkaar heen, wat ik heel erg leuk vind. Er is geen klok slaan of slavernij aan de wekelijkse cyclus. Maandag komt niet met angst. Vrijdag is geen dag om naar uit te kijken. Ik werk elke dag van mijn leven. Mijn oudste dochter en mijn schoonzoon werken met mij aan films. Mijn kantoor is in mijn huis gebied. De montagekamer is niet al te ver weg. Ik reis veel en ontmoet andere mensen met wie ik een gelijkenis voel. Ik heb het gevoel dat ik de beste baan van het land heb.
eH: Wat heeft het huwelijk je geleerd?
KB: Over compromissen. Ja. George Will had het in onze film over Thomas Jefferson over democratie als de politiek van het halve brood. Je krijgt nooit alles en, denk ik, het belangrijkste dat ik heb geleerd, werd het best verwoord door mijn beste vriend, David. Hij zei dat het geheim van een goed huwelijk niet is dat je de ander ongelijk geeft. Het is moeilijk om te doen.
“The Address” van Ken Burns wordt op 15 april om 21.00 uur uitgezonden op PBS. Volg hem op Twitter en Facebook.
